Hội Đồng Giáo Hoàng Về Gia Đình, Tập Chỉ Dẫn Chuẩn Bị Lãnh Nhận Bí Tích Hôn Phối (2), Vatican 1996

Phần I: Tầm quan trọng của việc chuẩn bị hôn nhân Kitô Giáo

9. Điểm khởi hành của hành trình chuẩn bị hôn nhân là ý thức rằng giao ứơc hôn nhân đã được Chúa Kitô, qua quyền lực Chúa Thánh Thần, thăng hoa và nâng lên hàng bí tích của Giao Ước Mới. Bí tích này liên kết hai vợ chồng vào tình yêu hiến mình của Chúa Kitô, là Chàng Rể, cho Giáo Hội, là Cô Dâu của Ngài (xem Eph 5:25-32) qua việc biến họ thành hình ảnh của tình yêu này và chia sẻ tình yêu ấy. Nó làm hai vợ chồng ca tụng Chúa, nó thánh hóa sự kết hiệp phu phụ và cuộc sống của người tín hữu Kitô là người đang cử hành nó, và làm phát sinh ra gia đình Kitô Giáo, Giáo Hội tại gia, "tế bào đầu tiên và sống động của xã hội " (Apostolicam Actuositatem, số 11), và là "cung thánh sự sống" (EV số 92, và cả các số 6, 88, 94). Cho nên, các cặp vợ chồng và các gia đình Kitô Giáo không bị cô lập cũng như cô đơn.

Đối với các Kitô hữu, hôn nhân, vốn bắt nguồn từ chính Thiên Chúa Hóa Công, cũng bao hàm một ơn gọi đặc biệt vươn tới một bậc và một cuộc sống ơn thánh đặc biệt. Để có thể chín mùi, ơn gọi này đòi phải có một sự chuẩn bị đầy đủ, chuyên biệt và một con đường sống đức tin và yêu thương đặc thù. Điều ấy càng cần hơn vì ơn gọi này đã được ngỏ với các cặp vợ chồng để họ phục vụ lợi ích của Giáo Hội và xã hội. Điều này có đầy đủ ý nghĩa và sức mạnh của một cam kết công khai trước mặt Chúa và xã hội, một cam kết vốn vượt quá các giới hạn cá nhân.

10. Với tư cách một cộng đồng sự sống và yêu thương, vừa như một định chế tự nhiên theo thiên luật vừa như một bí tích, hôn nhân luôn luôn sở đắc một nguồn năng lực lớn lao (xem FC số 43), bất chấp mọi khó khăn có thể có. Qua chứng tá của hai vợ chồng, hôn nhân có thể trở thành Tin Mừng, góp phần lớn lao vào việc tân phúc âm hóa, và bảo đảm tương lai xã hội. Tuy nhiên, những nguồn năng lực này cần được khám phá ra, lượng giá và cải thiện bởi chính hai vợ chồng cũng như cộng đồng Giáo Hội trong giai đoạn liền trước khi cử hành hôn phối. Nhiều giáo phận trên thế giới đang cố gắng tìm tòi các hình thức chuẩn bị hôn nhân ngày một có hiệu quả hơn. Nhiều kinh nghiệm tích cực đã được truyền lại cho Hội Đồng Giáo Hoàng về Gia Đình. Chắc chắn các kinh nghiệm này sẽ càng ngày càng được củng cố hơn và sẽ giúp ích lớn lao nếu được các Hội Đồng Giám mục cũng như từng mỗi cá nhân giám mục đang chăm lo mục vụ ở các Giáo Hội chuyên biệt biết đến và lượng giá.

Trong tài liệu này, điều được gọi là chuẩn bị bao gồm một diễn trình giáo dục rộng lớn và toàn diện về cuộc sống phu phụ là cuộc sống cần được xem sét dưới cái nhìn tổng thể toàn bộ các giá trị của nó. Đó là lý do tại sao việc chuẩn bị hôn nhân lại là một nhu cầu cấp thiết, nếu ta chú ý đến các điều kiện tâm lý và văn hóa hiện nay. Thực thế, chuẩn bị tức là giáo dục để những ai vốn thuộc thành phần những người của sự sống và phò sự sống biết kính trọng và chăm sóc sự sống là điều, trong Cung Thánh các gia đình, phải trở thành việc cấy trồng thực sự và đúng nghĩa sự sống con người trong mọi biểu thức của nó (xem EV 6, 78, 105). Chính thực tại của hôn nhân phong phú đến độ nó đòi hỏi trước nhất một diễn trình nhậy cảm hóa để các cặp đính hôn phải cảm thấy nhu cầu tự chuẩn bị mình để bước vào. Cho nên, mục vụ gia đình cần phải hướng các cố gắng tốt nhất của mình vào việc phẩm chất hóa việc chuẩn bị này, cũng như lợi dụng các phương thế sư phạm cũng như tâm lý học nào xét ra có hướng đi lành mạnh. Trong một tài liệu khác mới ấn hành gần đây (ngày 8/12/1995) cũng do Hội Đồng Giáo Hoàng về Gia Đình tựa là Sự Thật Và Ý Nghĩa Của Giới Tính Con Người: Các Hướng Dẫn Để Giáo Dục Trong Gia Đình, Hội Đồng đã cố gắng giúp các gia đình trong trách vụ giáo dục con cái họ về phương diện tính dục.

11. Sau cùng, vì những hoàn cảnh hiện tại như trên đã nói, mối quan tâm của Giáo Hội ngày càng trở nên cấp thiết hơn đối với việc chuẩn bị hôn nhân. Vì một đàng, ta có thể nhận thấy đang có việc phục hồi các giá trị và một số khía cạnh quan trọng của hôn nhân và gia đình cùng với việc nở rộ các chứng tá đầy hân hoan của rất nhiều các cặp vợ chồng và gia đình Kitô hữu. Nhưng đàng khác, con số những người làm ngơ hoặc bác khước các phong phú của hôn nhân với một hình thức bất tín nhiệm sâu xa đến độ hoài nghi hoặc chối bỏ các thiện ích và giá trị của nó ngày một gia tăng (xem GS, 48). Ngày nay, ta đang chứng kiến một cách đáng ngại sự quảng bá một nền "văn hóa" hoặc một não trạng vô tâm đối với gia đình như một giá trị cần thiết cho vợ chồng, con cái và xã hội. Một số thái độ và biện pháp hiện đang được dự kiến trong luật lệ đã không giúp gì các gia đình được đặt nền tảng trên hôn nhân, thậm chí còn chối bỏ quyền lợi của các gia đình này. Như một chuyện thực tế, bầu khí duy tục đang lan rộng trong nhiều miền trên thế giới; bầu khí ấy đặc biệt tác động trên tuổi trẻ và khuất phục họ dưới áp lực của môi trường duy tục trong đó kết cục con người sẽ đánh mất ý nghĩa về Chúa và do đó ý nghĩa về tình yêu phu phụ cũng như gia đình. Há nó không đang bác khước chân lý về Chúa để khóa lại chính cội nguồn và suối gốc của mầu nhiệm thân tình đó đấy sao? (Xem GS, 22). Việc chối bỏ Thiên Chúa dưới hình thức khác nhau thường bao gồm việc từ khước các định chế và cơ cấu vốn là thành phần trong kế hoạch của Chúa, từng đã được thiết dựng ngay từ lúc Sáng Thế (xem Mt 19: 3 và kế tiếp). Hậu quả là mọi sự đều được giải thích như là thành quả của ý chí con người và hoặc như những thỏa thuận nhất trí có thể thay đổi được.

12. Tại các xứ mà diễn trình phi-Kitô Giáo đang thịnh hành hơn, người ta đang thấy rất rõ cơn khủng hoảng đáng ngại về các giá trị luân lý, đặc biệt, là việc mất căn tính của hôn nhân và gia đình Kitô Giáo, và do đó, ý nghĩa của việc đính hôn. Thêm vào những mất mát này, còn có cơn khủng hoảng về các giá trị ngay bên trong gia đình trong đó có sự góp phần của hiện tượng buông thả khá phổ biến và được luật lệ bảo vệ, Việc này được khích lệ cổ xuý rất lớn từ các phương tiện truyền thông là thứ chuyên trình bày những mẫu mực phản ngược như thể chúng là những chân giá trị thực sự. Cái nền dệt văn hóa giả tạo đã được dựng nên và dâng hiến cho người trẻ như là thứ thay thế cho quan niệm về cuộc sống phu phụ và gia đình, về giá trị bí tích của chúng, và về mối dây liên kết giữa chúng và Giáo Hội.

Các hiện tượng xác nhận các hoàn cảnh trên và củng cố thứ văn hóa ấy được nối kết với những lối sống mới là những lối sống đang hạ giá các chiều kích nhân bản của các bên đính ước với những hậu quả thảm khốc đối với gia đình. Các hiện tượng này bao gồm việc buông thả tính dục, việc giảm con số kết hôn hoặc liên tục đình hoãn, việc gia tăng ly dị, não trạng chống thụ thai, sự lan tràn của việc cố tình phá thai, sự trống rỗng tâm linh và bất mãn tận cùng là những thứ góp phần làm lan tràn ma túy, rượu chè, bạo lực và tự sát nơi thanh thiếu niên. Ở những khu vực khác trên thế giới, trạng huống kém mở mang bao gồm tình trạng nghèo khốn cùng cực, cũng như sự hiện diện cùng lúc các yếu tố văn hóa chống lại hoặc nằm bên ngoài cái nhìn Kitô Giáo làm cho cả sự bền vững của gia đình lẫn việc xây dựng một nền giáo dục có chiều sâu về tình yêu theo quan điểm Kitô Giáo trở nên khó khăn và bấp bênh.

13. Các luật lệ buông thả góp phần làm gia trọng tình trạng trên với tất cả sức mạnh của nó trong việc uốn nắn ra não trạng gây hại cho gia đình (xem EV, 59) về các phương diện ly dị, phá thai và tự do làm tình. Nhiều phương tiện truyền thông đã quảng bá và làm vững mạnh bầu khí buông thả và tạo nên cái nền dệt văn hóa giả tạo làm cản trở người trẻ không phát triển bình thường trong đức tin Kitô Giáo, trong mối liên hệ của họ với Giáo Hội, và trong việc khám phá ra giá trị bí tích của hôn nhân cũng như những đòi hỏi từ việc cử hành của nó phát sinh ra. Quả thật việc giáo dục hôn nhân luôn luôn cần thiết, nhưng chính nền văn hóa Kitô Giáo khiến việc đào luyện và hấp thụ nó trở nên dễ dàng hơn. Ngày nay, đôi khi những việc ấy trở nên khó khăn và khẩn thiết hơn.

14. Vì tất cả những lý do ấy, trong Tông Huấn Familiaris Consortio, là Tông huấn tổng kết các kết quả của Thương Hội Đồng Giám Mục Thề Giới năm 1980 về Gia Đình, Đức Thánh Cha Gioan Phaolô 2 đã chỉ ra rằng: "Trong thời đại ta, việc chuẩn bị người trẻ về hôn nhân và gia đình là điều cần thiết hơn bao giờ hết" (FC, 66). Ngài thúc giục việc cổ võ "những chương trình dự bị hôn nhân tốt hơn và thâm hậu hơn hầu có thể loại bỏ càng nhiều càng tốt các khó khăn mà nhiều cặp vợ chồng hiện đang gặp phải, và còn cần hơn thế nữa để tích cực dễ dàng hóa việc thiết dựng và làm chín mùi các cuộc hôn nhân thành công" (Ibid.).

Cũng trong chiều hướng này, và để đương đầu với các đe doạ và đòi hỏi hiện nay một cách có hệ thống, dường như đã đến lúc các Hội Đồng Giám mục nên khẩn thiết công bố các "Tập Hướng Dẫn Mục Vụ Gia Đình" (Ibid.). Trong các tập hướng dẫn này, những yếu tố được coi là cần thiết cho một mục vụ sâu sắc hơn phải được tìm ra và trình bày tỉ mỉ nhằm phục hồi căn tính của hôn nhân và gia đình Kitô Giáo ngõ hầu chính gia đình sẽ thành công trong tư cách là một cộng đồng của những người phục vụ sự sống con người và đức tin, tế bào đầu tiên và sống động của xã hội, một cộng đồng tin và rao truyền phúc âm, một "Giáo Hội tại gia, trung tâm của hiệp thông và phục vụ Giáo Hội" thực sự (Ibid.), "được kêu mời để công bố, cử hành và phục vụ Phúc Âm Sự Sống" (EV, 92 và các số 28, 78, 79, 105).

15. Ý thức tầm quan trọng của đề tài và những sáng kiến khác nhau của nhiều Hội Đồng Giám mục cũng như các cá nhân giám mục thực hiện theo chiều hướng trên, Hội Đồng Giáo Hoàng về Gia Đình xin ngỏ lời kêu mời tiếp tục công việc mục vụ trên với một quyết tâm mới. Các Hội Đồng Giám Mục đã soạn thảo nhiều tài liệu hữu ích có thể góp phần vào việc chuẩn bị hôn nhân và theo dõi cuộc sống gia đình. Để giữ liên tục tính với các chỉ thị của Tòa Thánh, Hội Đồng Giáo Hoàng xin đề ra những điểm khởi hành để suy nghĩ này với tham chiếu duy nhất về một phần trong Tập Chỉ Dẫn đã nhắc đến trên đây tức là phần liên quan đến việc chuẩn bị lãnh nhận bí tích Hôn Phối. Do đó, phần này của tập chỉ dẫn có thể hữu ích hơn khi vẽ ra và khai triển những khía cạnh cần thiết cho một cuộc chuẩn bị đúng nghĩa về hôn nhân và cuộc sống gia đình Kitô Giáo.

16. Sống động trong truyền thống Giáo Hội và được Huấn quyền thâm hậu hóa, Lời Thiên Chúa nhấn mạnh rằng hôn nhân đối với các cặp vợ chồng Kitô Giáo bao hàm một đáp trả đối với ơn gọi của Chúa và việc chấp nhận sứ mệnh làm dấu chỉ của tình yêu Chúa đối với toàn thể các thành viên của gia đình nhân loại, qua việc tham dự vào giao ước vĩnh viễn của Chúa Kitô với Giáo Hội Người. Vì vậy, hai vợ chồng trở nên những cộng tác viên của Chúa Hóa Công và Chúa Cứu Thế trong ơn phúc tình yêu và sự sống. Từ đó, việc chuẩn bị hôn nhân Kitô Giáo có thể được miêu tả như là một hành trình đức tin không chấm dứt với việc cử hành hôn phối nhưng tiếp diễn trong suốt cuộc sống gia đình. Bởi thế, viễn tượng của chúng ta không đóng lại ở chỗ coi hôn nhân như một hành vi, chấm dứt ở giây phút cử hành, nhưng là một cái gì cứ tiếp diễn hoài. Đó là lý do tại sao chuẩn bị cũng là "cơ hội đặc biệt cho những người đã đính hôn tái khám phá và đào sâu đức tin đã lãnh nhận lúc Rửa Tội và được nền dưỡng dục Kitô Giáo nuôi sống. Bằng cách này, họ sẽ nhận ra và tự ý chấp nhận ơn gọi bước theo Chúa Kitô và phục vụ Nước Chúa trong bậc sống hôn nhân" (FC, 51).

Các Giám Mục đều ý thức nhu cầu khẩn thiết và không thể miễn chước được phải đưa ra và miêu tả tỉ mỉ những chương trình huấn luyện đặc thù để khai triển một diễn trình đào luyện Kitô Giáo có tính tiệm tiến và liên tục (xem Ordo celebrandi matrimonium, 15). Thực tế, điều hữu ích phải nhớ là việc chuẩn bị đích thực phải hướng đến mục tiêu có được một cử hành bí tích Hôn Phối đầy ý thức và tự do. Tuy nhiên, việc cử hành này là suối nguồn và biểu thức của những hệ luận có tính trói buộc và vĩnh viễn hơn.

17. Do kinh nghiệm của nhiều mục tử và nhà giáo dục, dường như thời kỳ đính hôn là thời gian cùng nhau khám phá nhưng cũng là thời gian đào sâu đức tin. Do đó, nó là thời kỳ của ơn phúc siêu nhiên đặc biệt giúp tu đức bản thân và liên bản ngã. Bất hạnh thay, đối với nhiều người, thời kỳ dành cho trưởng thành hoá về nhân bản và Kitô Giáo này lại bị khuấy động bởi việc sử dụng tính dục cách vô trách nhiệm không giúp gì cho tình yêu phu phụ trưởng thành, mà chỉ là những biện minh cho các liên hệ tính dục tiền hôn nhân.

Việc hai người đính hôn đào sâu đức tin chung cuộc có thành công hay không cũng còn tùy công việc đào luyện họ trước đó. Một mặt, cách sống của giai đoạn này chắc chắn sẽ có ảnh hưởng trên cuộc sống tuơng lai trong tư cách vợ chồng và gia đình của họ. Do đó ta thấy sự giúp đỡ của các gia đình liên hệ cũng như của cộng đoàn Giáo Hội cho những người đính hôn có tầm quan trọng quyết định. Điều này gồm luôn lời cầu nguyện nữa. Về phương diện này, việc chúc lành cho các cặp đính hôn dự liệu trong sách Chúc Lành (De Benedictionibus, các số 195-214, rất có ý nghĩa vì trong đó, ta thấy nhắc đến các dấu chỉ của sự cam kết sơ khởi này: nhẫn, tặng quà nhau và các thói tục khác (các số 209-210). Dù sao, cái sâu sắc nhân bản của việc đính hôn phải được nhìn nhận và được bảo toàn từ bất cứ phương thức thông thường nào. Cho nên, cả các phong phú của hôn nhân và bí tích Hôn phối lẫn tầm quan trọng quyết định của thời kỳ đính hôn mà ngày nay thường kéo dài nhiều năm (với khá nhiều khó khăn trong đó) đều là những lý do đòi phải có sự vững chắc đặc biệt trong việc huấn luyện này.

18. Từ đó, việc thảo chương trình cấp giáo phận và giáo xứ - với các kế hoạch mục vụ đặt ưu tiên vào mục vụ gia đình để phong phú hóa toàn thể sinh hoạt Giáo Hội - cấn phải dự liệu sao cho trách vụ giáo dục tìm được chỗ đứng và sự khai triển đích đáng, và giữa các giáo phận trong khuôn khổ các Hội Đồng Giám Mục, những kinh nghiệm tốt nhất được lượng giá và trao đổi cho nhau. Cũng quan trọng là phải biết các thanh thiếu niên đã được cung ứng hình thức giáo lý và giáo dục nào liên quan đến các ơn gọi khác nhau và tình yêu Kitô Giáo, các chương trình nào đã được soạn thảo cho các cặp đính hôn, cách thế nào đưa các cặp vợ chồng tương đối đã trưởng thành hơn trong đức tin vào việc đào luyện này cũng như những kinh nghiệm tốt nhất nào nhằm tạo ra một môi trường tâm linh và văn hóa thích hợp cho người trẻ đang bước vào hôn nhân.

19. Trong diễn trình đào luyện, như đã được nhắc đến trong Tông Huấn Familiaris Consortio, ba giai đoạn hay ba thời kỳ phải được phân biệt rõ trong việc chuẩn bị hôn nhân: chuẩn bị xa, chuẩn bị gần và chuẩn bị kế cận (immediate). Mục tiêu đặc thù của mỗi giai đoạn sẽ thực hiện được nếu, ngoài những đức tính nhân bản căn bản và những chân lý chủ yếu của đức tin, các cặp đính hôn còn học được những nội dung thần học và phụng vụ chính yếu đánh dấu từng mỗi giai đoạn chuẩn bị. Kết quả là khi cố gắng thích ứng đời họ theo các giá trị này, các cặp đính hôn sẽ thủ đắc được một sự đào luyện đích thực chuẩn bị họ cho cuộc sống lứa đôi.

20. Dự bị hôn nhân phải được đặt bên trong nhu cầu phúc âm hóa văn hoá - qua việc thẩm thấu nó đến tận gốc (xem Tông huấn Evangelì Nuntiandi , 19) - về mọi phương diện liên quan đến định chế hôn nhân: làm cho tinh thần Kitô Giáo vào sâu tận tâm não và tác phong cũng như luật lệ và cấu trúc của cộng đoàn nơi Kitô hữu sinh sống (xem Sácg Giáo Lý Của Giáo Hội Công Giáo, số 2105). Việc chuẩn bị này, cả mặc nhiên lẫn minh nhiên, sẽ tạo nên một khía cạnh của phúc âm hóa, đến độ nó có thể thâm hậu hóa sức mạnh trong lời xác quyết của Đức Thánh Cha: "Gia đình là trái tim của Tân Phúc Âm Hóa..." Chính việc chuẩn bị là "trách nhiệm trước nhất của các cặp vợ chồng, vốn được kêu gọi trở nên người cho sự sống, trên căn bản ý thức ngày một hơn ý nghĩa của việc phụ tạo (procreation) như là biến cố duy nhất có thể bày tỏ cách rõ ràng rằng sự sống con người là quà phúc nhận được là để cho đi cũng như một quà phúc" (EV, 92).

Ngoài các giá trị tôn giáo, nhiều lợi ích và giá trị dồi dào để củng cố tình liên đới, lòng kính trọng, đức công bình và lòng tha thứ trong các quan hệ bản thân cũng như tập thể đã phát sinh từ hôn nhân như nền tảng của gia đình. Ngược lại, gia đình, đặt nền tảng trên hôn nhân, chờ mong xã hội " nhìn nhận căn tính của nó và chấp nhận vị thế của nó như một chủ thể trong xã hội" (Gratissimam Sane, 17), và do đó trở nên "trái tim của văn minh tình yêu" (Ibid., 13). Toàn thể giáo phận nên can dự vào trách vụ này và cung hiến những trợ giúp thích đáng. Lý tưởng là thiết dựng được một Ủy Ban Dự Bị Hôn Nhân Giáo phận, bao gồm một nhóm chuyên lo mục vụ gia đình gồm các cặp vợ chồng có kinh nghiệm giáo xứ, các phong trào và các chuyên gia. Trách vụ của Ủy Ban Giáo phận này sẽ là huấn luyện, theo dõi và phối trí trong liên hệ cộng tác với các trung tâm thuộc các cấp bậc khác nhau có quan hệ tới việc phục vụ này. Về phần mình, Ủy Ban sẽ được thành lập do sự phối hợp của nhiều nhóm giáo dân chọn lọc cùng làm việc với nhau cho việc chuẩn bị hôn nhân theo nghĩa rộng chứ không phải chỉ trong các lớp học mà thôi. Nên có một phối trí viên cho Ủy Ban, vị này thường là một linh mục để đại diện Đức Giám mục giáo phận. Nếu việc phối trí phải do một giáo dân hoặc một cặp vợ chồng đảm nhiệm, thì nên có một linh mục cố vấn. Phải qui định tất cả những điều ấy vào khung cảnh tổ chức của giáo phận với những cơ cấu tương ứng, như có thể có các khu vực do một vị Đại diện Giám mục hoặc các vị đại diện có thẩm quyền khác cầm đầu.