Hội Đồng Giáo Hoàng Về Gia Đình:

Tập Chỉ Dẫn Chuẩn Bị Lãnh Nhận Bí Tích Hôn Phối, Vatican 1996

Nhập Đề

1. Việc chuẩn bị để kết hôn, để sống đời sống lứa đôi và đời sống gia đình có tầm mức rất quan trọng đối với lợi ích của Giáo Hội. Thực thế, bí tích Hôn phối có giá trị rất lớn đối với toàn thể cộng đồng Kitô Giáo, và trước nhất, đối với các người phối ngẫu là những người phải quyết định những điều quan yếu đến độ không thể tùy tiện ứng biến hoặc đưa ra một cách hấp tấp được. Trong quá khứ, việc chuẩn bị này có thể dựa vào sự nâng đỡ của xã hội vốn biết thừa nhận các giá trị và lợi ích của hôn nhân. Giáo Hội không gặp khó khăn hoặc nghi hoặc nào trong việc bảo vệ tính cách thánh thiện của hôn nhân với ý thức rằng bí tích này đưa lại một bảo đảm của Giáo Hội coi nó như một tế bào sống của Dân Chúa. Ít nhất trong các cộng đồng đã thực sự được phúc âm hóa, việc nâng đỡ của Giáo Hội rõ ràng rất vững chãi, thống nhất và gắn bó. Nói chung, các vụ ly thân cũng như thất bại trong hôn nhân rất hiếm, và ly dị được coi như một thứ "dịch hạch" có tính xã hội (xem Gaudium et Spes = GS, số 47).

Ngày nay, trái lại, trong nhiều trường hợp, ta đang mắt thấy tai nghe hiện tượng gia đình ngày một thoái hoá gia trọng và giá trị hôn nhân bị xoáy mòn dần. Tại nhiều quốc gia, đặc biệt các quốc gia đã phát triển về kinh tế, con số các cuộc hôn nhân đang giảm dần. Người ta thường lấy nhau trễ hơn trong khi các vụ ly dị và ly thân ngày càng gia tăng, ngay cả trong những năm đầu tiên mới lấy nhau. Tất cả những điều ấy tất nhiên dẫn ta tới một âu lo không thôi về mục vụ: Liệu những người đang bước vào hôn nhân có thực sự được chuẩn bị cho việc đó hay không? Vấn đề chuẩn bị lãnh nhận bí tích Hôn phối và cuộc sống sau đó hiện đã trở thành nhu cầu mục vụ lớn lao trước hết đối với các người phối ngẫu, và đối với toàn thể cộng đồng Kitô Giáo cũng như xã hội nói chung. Chính vì thế, sự quan tâm cũng như các sáng kiến trong việc cung cấp những câu trả lời đầy đủ và đúng lúc cho việc chuẩn bị lãnh nhận bí tích Hôn phối đang gia tăng khắp nơi.

2. Qua tiếp xúc thường xuyên với các Hội Đồng Giám Mục cũng như nhiều cuộc hội họp khác nhau của các ngài, và nhất là những cuộc "thăm viếng toà Phêrô" (ad limina), Hội Đồng Giáo Hoàng về Gia Đình luôn cẩn trọng theo dõi các công tác mục vụ liên quan đến việc chuẩn bị và cử hành bí tích Hôn phối và cuộc sống sau đó. Hội Đồng đã nhiều lần được yêu cầu cung cấp một tập chỉ dẫn liên quan đến việc chuẩn bị cho các cặp vợ chồng sắp lấy nhau, vốn là nội dung của tập tài liệu này. Hội Đồng cũng đã nhận được nhiều đóng góp từ nhiều Phong Trào, Nhóm và Hiệp Hội Tông Đồ đang làm việc mục vụ gia đình: họ đã cung hiến nhiều nâng đỡ, ý kiến và kinh nghiệm cho việc soạn thảo các chỉ dẫn này.

Dự bị hôn nhân tạo nên một giai đoạn đầy quan phòng và thuận lợi cho những ai đang hướng về bí tích Kitô Giáo này, và một giai đoạn (kayros) trong đó Chúa kêu mời và giúp những người đã đính hôn biết nhận ra ơn gọi kết hôn và sống cuộc sống gia đình. Giai đoạn đính hôn được đặt trong bối cảnh một diễn trình phúc âm hóa phong phú. Thực thế, các vấn đề có ảnh hưởng đến gia đình đều hội tụ trong cuộc sống của những người đính hôn, tức các cặp vợ chồng tương lai. Do đó, họ được mời gọi tìm hiểu ý nghĩa của tình yêu có trách nhiệm và chín chắn trong cộng đồng sự sống và yêu đương sẽ là chính gia đình của họ, một Giáo Hội tại gia thực sự, một Giáo Hội sẽ đóng góp vào việc phong phú hóa Giáo Hội hoàn vũ.

Sự quan trọng của việc chuẩn bị này bao hàm một diễn trình phúc âm hóa vừa để chín mùi hóa vừa để thâm hậu hóa đức tin. Nếu đức tin yếu ớt hoặc hầu như không có (xem Familiaris Consortio = FC, số 68), thì cần phải làm cho nó sống dậy. Không thể nào loại bỏ việc giáo huấn toàn diện và kiên tâm nhằm khêu lên và nuôi dưỡng sự nhiệt tâm của một đức tin sống động. Đặc biệt, nơi nào đã trở nên như ngoại đạo, ta nên cung ứng "một cuộc hành trình tìm kiếm đức tin giống như cuộc hành trình dự tòng" (FC số 66), và trình bày những chân lý Kitô Giáo căn bản có thể giúp thủ đắc hoặc củng cố sự trưởng thành về đức tin của những người sắp kết hôn. Điều đáng ước mong là những giây phút thuận lợi trong việc chuẩn bị hôn nhân, như dấu chỉ hy vọng, sẽ biến thành một cuộc Tân Phúc Âm Hóa cho các gia đình tương lai.

3. Việc chú tâm đặc biệt này đã được các văn kiện sau đây nhấn mạnh: giáo huấn của Công Đồng Vatican 2 (GS số 52), các hướng dẫn của Giáo Huấn Giáo Hoàng (FC 66), các qui thức của Giáo Hội (Bộ Giáo Luật = BGL, số 1063; Bộ Giáo luật Đông Phương = BGLĐP số 783), Sách Giáo Lý Của Giáo Hội Công Giáo (số 1632) và những tài liệu khác của Huấn Quyền, trong đó có Hiến Chương Quyền Gia Đình. Hai trong số các văn kiện gần đây nhất do Huấn Quyền Giáo Hoàng ban hành là Thư Gửi Các Gia Đình (Gratissimam Sane) và Thông điệp Phúc Âm Sự Sống (Evangelium Vitae = EV) đã đưa lại nhiều trợ giúp cho tác vụ của chúng tôi.

Như đã thưa, để đáp lại nhiều yêu cầu từng được lập đi lập lại, Hội Đồng Giáo Hoàng về Gia Đình đã khởi sự suy nghĩ về đề tài này bằng cách tập trung nhiều hơn vào các "giảng khóa dự bị" trong chiều hướng Tông Huấn Familiaris Consortio. Trong khi soạn thảo, tài liệu này đã kinh qua một diễn trình biên tập (editorial) sau đây.

Trong năm 1991, Hội Đồng tổ chức một Hội Nghị Khoáng Đại kéo dài từ 30 Tháng 9 đến 5 Tháng 10 nguyên bàn về đề tài chuẩn bị lãnh nhận bí tích Hôn phối. Ủy ban Chú tọa của Hội Đồng và các cặp vợ chồng thành viên của Hội Đồng đã đề nghị nhiều chất liệu cho bản dự thảo thứ nhất. Sau đó, từ 8 đến 13 Tháng 7 Năm 1992, một nhóm làm việc đã được triệu tập gồm các vị chăn chiên, các cố vấn và các chuyên viên với nhiệm vụ soạn bản dự thảo thứ hai để gửi đến các Hội Đồng Giám mục phân phối và xin ý kiến đóng góp. Đa số các câu trả lời với những gợi ý hữu ích đã được gửi về, được nghiên cứu và đưa vào bản dự thảo kế tiếp do một nhóm làm việc soạn thảo trong năm 1995. Nay, Hội Đồng xin trình bày tài liệu hướng dẫn này được đề nghị làm căn bản cho công tác mục vụ liên quan đến việc chuẩn bị lãnh nhận bí tích Hôn phối. Nó đặc biệt hữu ích cho các Hội Đồng Giám mục trong việc soạn các Tập Chỉ Dẫn riêng của mình, và cũng hữu ích cho những cam kết mục vụ lớn hơn trong giáo phận, giáo xứ và các phong trào tông đồ (xem FC số 66).

4. Bản "Đại Hiến Chương" (Magna Carta) về gia đình, tức Tông Huấn Familiaris Consortio, đã trích dẫn trên đây, đã chỉ rõ rằng: "...những thay đổi đã và đang xẩy ra bên trong hầu hết các xã hội hiện đại đòi buộc không phải chỉ gia đình mà cả xã hội và Giáo Hội nữa phải can dự vào cố gắng chuẩn bị thích đáng cho người trẻ lãnh nhận các trách nhiệm tương lai của họ... Do đó, Giáo Hội phải cổ võ các chương trình dự bị hôn nhân tốt hơn và thâm hậu hơn, ngõ hầu có thể loại bỏ được càng nhiều càng tốt các trở ngại khó khăn mà các cặp vợ chồng ngày nay đang phải đương đầu, và còn hơn thế nữa để tích cực ủng hộ việc thiết lập và chín mùi hóa các cuộc hôn nhân thành công" (FC số 66).

Bộ Giáo Luật ấn dịnh rằng nên có "việc chuẩn bị bản thân khi bước vào hôn nhân, ngõ hầu các người phối ngẫu có thiên hướng về sự thánh thiện và các bổn phận của bậc sống mới" (BGL điều 1063; BGLĐP điều 783, tiết 1). Những chỉ dạy này cũng được tìm thấy nơi Sách Nghi Lễ Cử Hành Hôn Phối số 12.

Trong bài diễn văn ngỏ với Hội Nghị Khoáng Đại Lần Thứ 9 của Hội Đồng Giáo Hoàng về Gia Đình (Ngày 4-10-1991), Đức Thánh Cha tuyên bố: " Các khó khăn do khung cảnh xung quanh của người ta gây ra đối với việc tìm biết chân lý về bí tích Kitô Giáo càng lớn bao nhiêu, thì các cố gắng của ta trong việc chuẩn bị đầy đủ cho các cặp hôn phối lãnh nhận các trách nhiệm của họ càng phải lớn hơn bấy nhiêu". Rồi, sau khi nhắc đến một vài nhận xét cụ thể hơn về các giảng khóa chuyên biệt, Ngài tiếp tục cho hay: "Anh em có thể đã nhận xét ra rằng một khi đã thấy sự cần thiết phải tổ chức các giảng khóa chuyên biệt, với những kết quả tích cực do những phương pháp khác nhau đưa lại, xem ra thật là thích hợp nếu ta bắt đầu đưa ra được những tiêu chuẩn cần tuân theo, dưới hình thức những tập hướng dẫn hoặc chỉ dẫn, để cung hiến cho các Giáo Hội chuyên biệt làm những trợ huấn cụ có giá". Điều này càng thích hợp hơn nữa đối với các Giáo Hội chuyên biệt, vì đối với phần đông " những người của sự sống và phục vụ sự sống, gia đình có một trách nhiệm dứt khóat. Trách nhiệm này phát sinh từ chính bản chất của nó trong tư cách cộng đồng sự sống và yêu thương, thiết lập trên hôn nhân, và từ chính sứ mệnh của nó trong việc bảo vệ, bày tỏ và chuyển thông tình yêu" (EV số 92, cũng xem FC số 17).

5. Vì mục tiêu trên, Hội Đồng Giáo Hoàng về Gia đình đưa ra tài liệu này với chủ đích để chuẩn bị lãnh nhận và cử hành bí tích Hôn phối. Các chỉ dẫn trong tập này làm thành một cuộc hành trình bao gồm việc chuẩn bị xa, chuẩn bị gần, chuẩn bị cận kề để lãnh nhận bí tích Hôn phối (xem FC số 66). Các chất liệu cung cấp ở đây nhằm gửi đến trước nhất các Hội Đồng Giám mục, các cá nhân giám mục và những người cùng làm việc với các ngài trong công tác mục vụ dự bị hôn nhân, và cũng nhằm gửi đến chính các cặp đã đính hôn, những người vốn là đối tượng được Giáo Hội lưu tâm săn sóc mục vụ.

6. Sự quan tâm mục vụ đặc biệt sẽ được cung ứng cho những cặp đính hôn trong các hoàn cảnh đặc biệt của họ đã được dự liệu trong Bộ Giáo Luật các điều 1071, 1072 và 1125 cũng như BGLĐP các điều 789 và 814. Khi những chỉ dẫn trong tập tài liệu này không thể hoàn toàn áp dụng được đối với các hoàn cảnh đặc biệt trên đây, thì chúng vẫn có ích để hướng dẫn và đi theo chúng một cách thích ứng. Trung thành với ý muốn và giáo huấn của Chúa Kitô, qua các luật lệ riêng của mình, Giáo Hội bày tỏ đức ái mục vụ trong việc chăm sóc của mình đối với mọi hoàn cảnh của các tín hữu. Các tiêu chuẩn đề nghị chỉ là những phương tiện để giúp đỡ cách tích cực chứ không được coi như những biện pháp hạn chế.

7. Động cơ tiềm ẩn về học thuyết gợi hứng cho tài liệu này phát sinh từ niềm xác tín rằng hôn nhân là một giá trị có nguồn gốc ngay trong Sáng Thế và nó đâm rễ ngay trong bản nhiên con người. "Các ông lại đã không đọc rằng ngay từ nguyên thủy Ngài đã dựng nên họ có nam có nữ rồi phán: vì lý do này, người đàn ông sẽ từ bỏ cha mẹ mình mà kết hiệp với vợ, và cả hai nên một thể xác đó ư?" (Mt 19: 4-5). Do đó, điều Giáo Hội làm cho gia đình và hôn nhân chắc chắn sẽ góp phần vào thiện ích của xã hội nói chung và thiện ích của mọi người. Mặt khác, như một biểu thức của sự sống mới do Chúa Kitô Phục sinh làm thành khả hữu, hôn nhân Kitô Giáo luôn luôn diễn tả sự thật về tình yêu phu phụ và như một lời tiên tri rõ ràng nói lên các nhu cầu chân thực của con người nhân bản: rằng ngay từ nguyên thủy, người đàn ông và người đàn bà đã được kêu mời sống một hiệp thông sự sống và yêu đương và sự bổ túc lẫn nhau này sẽ dẫn đến việc làm vững mạnh nhân phẩm của hai vợ chồng, thiện ích của con cái và của chính xã hội qua việc "... bảo vệ và cổ võ sự sống... trách nhiệm và bổn phận của mỗi người" (EV số 91).

8. Bởi thế, tập tài liệu này xem sét cả các thực tại trong bản nhiên con người thích hợp với định chế thần linh này, cũng như các thực tại đặc thù của bí tích do Chúa Kitô thiết lập. Nó được chia thành ba phần:

1) Tầm quan trọng của Việc Chuẩn Bị Hôn Nhân Kitô Giáo;

2) Các Giai đoạn hoặc Thời kỳ Chuẩn bị;

Hội3) Việc Cử hành Hôn phối.