(4 steps to Making Missionary Parishes)

Gis�le Plantec (Zenit 31.01.2008) 

�Tạo sao một gi�o xứ lại phải l� truyền gi�o?�Gi�o Hội chỉ hiện hữu nếu GH rao giảng Ph�c �m �Nếu gi�o xứ kh�ng rao giảng Ph�c �m, th� GX chỉ l� một to� nh��. Đ� l� lời ph�t biểu của Đức TGM Malcolm Ranjith, thư k� Th�nh Bộ Phương Tự v� B� T�ch, khẳng định ở một hội nghị tiến h�nh ở Roma về chủ đề �Gi�o Xứ v� c�ng cuộc Truyền Gi�o Mới�, do Cộng Đồng Emmanuel v� Viện Gi�o Ho�ng Đấng Cứu Chuộc Con Người tổ chức.

Đức TGM Ranjith hỏi: TẠI SAO MỘT GI�O XỨ PHẢI L� TRUYỀN GI�O?

Ng�u giải th�ch rằng tiếng gọi t�nh y�u của Thi�n Ch�a ủy th�c một t�nh chất truyền gi�o cho c�c Kit�-hửu: �Ch�a Gi�su y�u thương c�c anh chị em NgườI đến mức Người d�ng hiến m�nh ho�n to�n để cứu độ họ - Đ� l� nền tảng của việc rao giảng Tin Mừng. Vị TGM cai quản Gi�o phận Ratnapura,Sri Lanka, trước khi được bổ nhiệm v�o Gi�o Triều Roma, gọi rao giảng Tin Mừng l� một �dấu hiệu trưởng th�nh đức tin�: �Gi�o Hội chỉ hiện hữu nếu n� rao giảng Tin Mừng v� cũng đ�ng như thế đối với gi�o xứ. Nếu một gi�o xứ kh�ng rao giảng Tin Mừng, th� n� chỉ l� một to� nh�. Rao giảng Tin Mừng kh�ng phải l� một vấn đề tự do lựa chọn. Đ� l� một điều buộc của đức tin ch�ng ta, biểu hiện ho�n hảo đức �i của ch�ng ta�.

TH�NH THỂ L� T�M ĐIỂM

Đức TGM Ranjith n�u bật tầm quan trọng của Th�nh Thể đối với một gi�o xứ tập ch� v�o việc truyền gi�o.

Ng�i đưa ra v� dụ của một gi�o xứ �i Nhĩ Lan, tổ chức �T�n thờ Th�nh Thể trong tất cả mọi gi�o xứ: kết quả l� hiện nay c� th�m nhiều ơn gọi. Th�nh Thể l�i cuốn - Đức Ch�a l�i k�o con người�. Ng�i khẳng định: �Th�nh Thể ở trung t�m việc rao giảng Tin Mừng. Th�nh Thể phải l�m ph�t sinh đức tin. Trong một số gi�o xứ, Th�nh Lễ được cử h�nh trong một c�ch thế n�o m� lại kh�ng ph�t sinh đức tin�. Ng�i n�i rằng c�c linh mục phải hiểu vai tr� của họ bắng c�ch n�i� tự  m�nh, t�i v� dụng, nhưng t�i n�n hữu �ch trong tay Ch�a�. Đức TGM cũng cho rằng c�c gi�o xứ kh�ng n�n chỉ tập ch� v�o cộng đo�n của m�nh m� ht�i, m� phải �c� những cố gắng r� rệt để đến với những người đ� bị lạc mất�. 

NHỮNG GỢI �

Ng�i đưa ra một số �bước thực h�nh� để đem cho c�c gi�o xứ một t�nh chất truyền gi�o.

�Một cộng đồng gi�o xứ phải rời bỏ một kiểu mẫu duy tr� để chuyển sang một kiểu mẫu truyền gi�o - nếu điều duy nh�t ch�ng ta l�m l� sửa sang c�c to� nh�, th� điều nầy sẽ giết chết ch�ng ta về mặt thi�ng li�ng�.

Kế đến, c�c gi�o xứ cần �phải l�nh xa khỏi một tinh thần bi quan để sang một tinh thần lạc quan�. V� Ng�i lưu � mối nguy hiểm trở th�nh gương �một t�i tớ lười biếng� trong Tin Mừng�.

Bước thực h�nh thứ ba giải quyết vai tr� gi�o d�n. Đức TGM Ranjith khuyến kh�ch c�c linh mục �vẫn c�n cho rằng truyền gi�o l� tr�ch nhiệm độc nhất của c�c gi�o sĩ� v�  cho rằng �c�c linh mục phải tự quyết định mọi sự�, th� nay phảI �chia sẻ với gi�o d�n�. Ng�i khẳng định : �Mỗi gi�o d�n l� một nh� truyến giao tiềm năng�.

Bước thứ tư c� li�n quan đến bước thứ ba. Đức TGM kh�ch lệ c�ng c� nhiều người bị thu h�t v�o c�ng tốt: �c�c hiệp hội, tổ chức, người nam v� nữ, giới trẻ v� cả trẻ em � v� dũng cảm đi v�o những l�nh vực chưa được kh�m ph�, t�m những phương ph�p v� phương tiện mớI�.

Tại sao kh�ng l� t�i?

Đức TGM đ� trả lời c�c c�u hỏIitừ những người tham dự hội nghị sau b�i diễn văn của Ng�i.

+ Một linh mục từ Ho� Lan, người đ� tr�nh b�y đất nước Ng�i như l� �một đất nước bị trần tục ho� nặng nhất tr�n thế giới� xin được gi�p đỡ �bởi v� ch�ng t�i bị gạt ra ngo�i lề - ch�ng t�i đang cố gắng để t�m cho ra một loại phương tiện, như c�c phương tiện truyền th�ng, để cho thấy sự hiện diện của ch�ng t�i�.

    Đức TGM Ranjith trả lời: �Sử dụng mọi phương tiện sẵn c� l� tốt v� thỉnh thoảng �c�c giấc mơ c� thể th�nh hiện thực�, nhưng điều quan trọng nhất ấy l� phải cảm thấy được mạnh mẽ v� cậy tin nơi Ch�a..v� cầu nguyện�.

 Ng�i cho v� dụ về g�ao phận Ng�i ở Sri Lanka, với đa số �p đảo l� người ngo�i Kit�-gi�o. Gi�o d�n C�ng gi�o đi thăm c�c gia đ�nh H�i gi�o v� Ấn gi�o v� �họ ngồi uống tr� chung nhau v� thảo luận về t�n gi�o�. Ng�i khẳng định:  � Điều đ�ng buồn l� bỏ cuộc. H�y mạnh mẽ, h�y dũng cảm v� c�c bạn sẽ th�nh c�ng�.

 + Một linh mục từ nước Bỉ hỏi việc đ�ng cửa c�c gi�o xứ c� phản ảnh một sự thiếu đức tin kh�ng. Đức TGM Ranjith đưa ra v� dụ về t�nh kết nghĩa thi�ng li�ng giữa một gi�o phận ở Sri Lanka v� một gi�o phận ở Đức. Khi một linh mục người Đức từ trần, nước Sri Lanka đề nghị ngay :�T�i sẽ gửi cho c�c bạn vị linh mục tốt nhất m� t�i c�. Gi�o phận ở Đức nghi�n cứu đề xuất nầy,nhưng cuối c�n quyết định đ�ng cửa gi�o xứ. Đức TGM Ranjith ph�n n�n : Việc �ch�ng t�i thu xếp theo c�ch ri�ng của m�nh�nầy, c� nghĩa l� đ�ng cửa c�c th�nh đường�.

  Sau buổi n�i chuyện nầy, Đức TGM n�i với Zenit rằng l�ng nhiệt th�nh v� tinh thần y�u mến của c�c linh mục quản xứ l� điều cốt yếu. Ng�i đưa ra gương Th�nh Gioan Vianney, bổn mạng c�c linh mục, như l� một gương mẫu.

   Ng�i cũng đề nghị lấy Mẹ Ch�n Phước T�r�xa Calcutta v� Th�nh Phanxic� Xavi� l�m gương mẫu. Đức TGM n�i: Nếu Th�nh Phanxic� đ� c� thể đi tận ph�a b�n kia tr�i đ�t để c�ng bố Ch�a Kit� trong khi kh�ng hế biết ng�n ngữ những nơi đ�, �nếu với Ng�i điều đ� c� thể được, th� tại sao với t�i lại kh�ng thể?�
 
 

 ◙ PHỤ LỤC :

GỢI � SUY NIỆM TIN MỪNG CH�A NHẬT VII PHỤC SINH (Năm A) CH�A THĂNG THI�N

Mt 28, 16 � 20 

�NGƯỜI SẼ TRỞ LẠI TRONG VINH QUANG� 

 Thoạt nh�n, đ� l� kết th�c một c�u chuyện đ� bắt đầu bằng lời của th�nh Gioan :�v� Ng�i L�i đ� l�m người�, những từ được khắc bằng tiếng la-tinh, ở Nazaret, tr�n b�n thờ Vương Cung Th�nh Đường Truyền Tin. Ch�ng chỉ cho thấy điểm tiếp x�c giữa trời với đất, nơi chốn v� thời khắc kết hiệp giữa Thi�n Ch�a v� nh�n loại. Sự khởi đầu diễn ra một c�ch khi�m nhường trong sự ri�ng tư của một phụ nữ trẻ chăm ch�. Thăng Thi�n đ�nh dấu kết th�c sự hiện diện thể l� nầy, việc Người Con trở về vinh hiền s�ng l�ng b�n Ch�a Cha, trong m�y trời.

Giữa hai sự kiện nấy, ch�ng ta đ� mừng t�m của kinh tin k�nh v� mầu nhiệm đức tin: Ch�a Kit� đ�  đến�Người đ� sinh ra, đ� chịu đau khổ, đả chết v� đ� sống lại�

 Th�nh Luca lập lại với ch�ng ta rằng c�c m�n đệ chưa hiểu g� hết :�Lạy Ch�a, c� phải b�y giờ Ch�a sắp t�i lập vương triều ở Israel chăng?�. Thoạt nh�n, ba năm dạy dỗ của Con Thi�n Ch�a cho c�c m�n đệ thật l� thảm hại!

V� ch�ng ta chỉ l� những copn người khốn khổ! Nếu tr� kh�ng ch�ng ta kh�ng minh mẫn hơn, d�m c� rằng ch�ng ta cũng chưa � thức được những g� m� Ch�a gi�su muốn n�i trong lịch sử thế giới ch�ng ta. Ng�y lễ h�m nay �t ra sẽ c� thể đem ch�ng ta v�o lại ch�nh lộ, với sự trợ gi�p của Ch�a Th�nh Linh.

Kể từ ơn gọi của Đức Maria, cũng như kể từ ơn gọi của Abraham v� M�s�, c�u chuyện sự hiện diện của Thi�n Ch�a với D�n Người l� một c�u chuyện về l�ng trung th�nh. C�u trả lời của d�n lại l� một sự khước từ, m�u thuẫn, k�m hiểu biết. Ng�y nay ch�ng ta biết rằng �Người sẽ trở lạI trong vinh quang�, nhưng thường ch�ng ta lơ đễnh do những bận rộn trước mắt, chẳng hề biết nh�n xa tr�ng rộng. 

Đồng thời, do sự bất lực c� nh�n, một năng lực được Đấng Phục Sinh ban cho ch�ng ta l�m gia sản, v� ch�ng ta trở th�nh kh�ng thể thiếu với sứ mệnh của Người. Đ� l� vinh quang độc nhất của ch�ng ta, bởi v� qua ch�ng ta,  Ch�a Th�nh Linh tiếp tục tạo dựng như lời cuối c�n của Ch�a Gi�su trong Tin Mừng nhắc lại :� Anh em h�y đi! H�y giảng dạy cho muốn d�n, l�m ph�p rửa cho họ� v� Thầy, Thầy ở với anh em mọi ng�y cho đến tận thế�.

Bernard Lafren�ere,C.S.C

 

◙  PHỤ TRANG:     B�I ĐỌC TH�M VỀ AN TỬ

(st)

L� một vấn đề thời sự, l�i v�o cuộc những người đấu tranh để c� được hợp ph�p h�a n� v� những người cương quyết phản đối tất cả mọi h�nh thức an-tử, trong đ� Gi�o Hội C�ng-gi�o lu�n đ�ng vai tr� ti�n phong. Điều trớ tr�u l� d� một việc �tỏ tường� như thế, nhưng để c� định nghĩa v� giải th�ch cặn kẻ về n�, th� kh�ng phả ai cũng l�m được, kể cả những người đang c� bổn phận hướng dẫn người kh�c hiểu biết về an-tử. BTGH đ� giới thiệu kh� nhiều b�i viết về đề t�i nầy v� vẫn muốn tiếp tục, nhưng điều kiện kh�ng cho ph�p. V� thế trước khi tạm ngưng đề t�i nầy, k�nh xin gửi b�i viết t�m lược về an-tử. K�nh mong nhận được c�c g�p �. Đa tạ.

Vấn đề trợ tử (euthanasie) l� một vấn đề n�ng bỏng của thời đại vẫn được n�u l�n b�o ch� v� c�c phương tiện th�ng tin kh�c một c�ch thường xuy�n. Những vụ �n gần đ�y chung quanh c�i chết của Vincent Humbert (a) v� Terri Schiavo (b) đ� l�m s�i nổi dư luận thế giới, v� g�y n�n những phản ứng đam m� giữa hai phe ủng hộ v� chống đối trợ tử, ngay cả trong giới l�nh đạo ch�nh trị, như tổng thống G.W. Bush đ� vội v� ban ra một đạo luật đặc biệt nhằm ảnh hưởng l�n quyết định của To� �n Tối cao Mỹ (b). V� th�ng tư vừa qua, Thượng Nghị viện Ph�p đ� th�ng qua một đạo luật cho ph�p ngừng điều trị bệnh nh�n khi đ� tới giai đoạn cuối đời.

Thoạt nh�n, vấn đề đặt ra c� vẻ giản dị : khi một người bị bệnh nặng đ� tới giai đoạn cuối đời, đang k�o d�i trong sự đau đớn, th� c� thể n�o gi�p người đ� ra đi một c�ch nhẹ nh�ng, �m �i, v� mau ch�ng hơn kh�ng? Nhất l� khi ng�y h�m nay, người ta c� đầy đủ phương tiện để g�y n�n c�i chết nhẹ nh�ng, trợ gi�p bởi y khoa.

Thật ra, x�t kỹ lại ch�ng ta mới thấy rằng trợ tử l� một trong những vấn đề phức tạp nhất trong x� hội, bởi v� li�n quan tới nhiều l�nh vực của cuộc sống : khoa học, kỹ thuật, kinh tế, văn ho�, đạo đức, t�n gi�o, luật ph�p... Trợ tử nằm trong khung cảnh rộng lớn hơn của những vấn đề sinh đạo đức (bio�thique), mới được đặt ra từ khoảng ba chục năm nay, do những bước tiến khổng lồ của ng�nh sinh học.

Trong b�i n�y, ch�ng ta sẽ lần lượt xem x�t :

1) định nghĩa của c�c danh từ li�n quan tới trợ tử

2) lịch sử của sự h�nh th�nh kh�i niệm trợ tử

3) cuộc tranh luận về trợ tử tại c�c nước T�y phương

4) Luật ph�p về trợ tử hiện nay tr�n thế giới

Định nghĩa c�c danh từ li�n quan tới trợ tử

Đầu ti�n, ch�ng ta phải định nghĩa một số danh từ li�n quan tới trợ tử một c�ch ch�nh x�c.

Euthanasie l� một chữ xuất hiện v�o thế kỷ thứ XVII, c� nghĩa l� " l�m cho c�i chết tốt đẹp " (từ chữ Hy Lạp eu l� tốt v� thanazein l� chết), v� c� thể định nghĩa l� " h�nh động cố t�nh g�y n�n c�i chết một c�ch �m thắm, cho một người bị bệnh nặng kh�ng chữa khỏi được, chắc chắn sẽ chết, đang v� c�ng đau đớn, bằng c�ch d�ng thuốc men hay một sự can thiệp kh�c ". Người ta c�n gọi n� l� giết người v� thương hại hay v� nh�n đạo (meurtre par compassion, mercy killing). Tiếng Việt c� thể dịch l� " ưu tử ", " an tịch ", " trợ tử ", " hộ tử " hay " g�y chết �m �i, nhẹ nh�ng ", nhưng chữ " trợ tử " được d�ng nhiều hơn hết, tuy rằng kh�ng ch�nh x�c lắm.

C� hai loại trợ tử cần phải được ph�n biệt l� trợ tử t�ch cực (euthanasie active) nghĩa l� g�y n�n c�i chết bằng một h�nh động t�ch cực, v� trợ tử thụ động (euthanasie passive), nghĩa l� ngưng mọi điều trị để cho người bệnh chết một c�ch tự nhi�n. Người ta c�n gọi trợ tử thụ động l� " sự ngưng chỉ hay bỏ s�t c�c phương ph�p điều trị k�o d�i cuộc sống ". Trong trường hợp Vincent Humbert chẳng hạn (a), khi b� mẹ bơm v�o ống dẫn dạ dầy của con m�nh một liều thuốc pentobarbital mạnh với mục đ�ch trợ tử, nhưng kh�ng chết m� l�m v�o t�nh trạng h�n m�, khi BS Chaussoy tắt m�y h� hấp nh�n tạo v� ti�m chlorure de potassium để tim bệnh nh�n ngừng đập, th� cả hai đều l� h�nh động trợ tử t�ch cực. Ngược lại, quyết định của to� �n Florida ngừng dinh dưỡng Terri Schiavo (b) bằng ống dẫn dạ dầy l� một h�nh động trợ tử thụ động. Thật ra, � muốn v� kết quả của trợ tử t�ch cực v� trợ tử thụ động cũng như nhau, tuy rằng h�nh thức c� kh�c nhau.

Trợ tử c�n được ph�n chia l�m trợ tử tự nguyện (euthanasie volontaire), trợ tử kh�ng tự nguyện (euthanasie non volontaire), v� trợ tử kh�ng t�y � (euthanasie involontaire).

Trợ tử tự nguyện (euthanasie volontaire) l� trợ tử do người bệnh y�u cầu một c�ch r� r�ng, với sự chấp thuận s�ng suốt của người đ� (consentement �clair�)(như trường hợ�p Vincent Humbert). Trợ tử kh�ng tự nguyện (euthanasie non volontaire) l� trợ tử tr�n người bệnh trong t�nh trạng h�n m� hoặc l� lẫn, kh�ng c�n khả năng y�u cầu trợ tử (như trường hợ�p Terri Schiavo). Trợ tử kh�ng t�y � (euthanasie involontaire) l� trợ tử tr�n người bệnh c�n minh mẫn, kh�ng y�u cầu c�i chết hoặc kh�ng chấp thuận trợ tử (chẳng hạn như khi c�u hỏi kh�ng được đặt l�n cho người đ�).

Trợ gi�p tự tử (aide au suicide) hay tự tử trợ gi�p bằng y khoa (suicide m�dicalement assist�) l� sự gi�p đỡ, thường thường do một người thầy thuốc, một người bệnh đ� quyết định chấm dứt cuộc sống của m�nh, bằng một liều thuốc độc hay một phương tiện kh�c. H�nh động đưa tới c�i chết l� do người bệnh, nhưng người trợ gi�p l� người thầy thuốc.

Giảm đau cuối đời (s�dation terminale), c�n gọi l� trợ tử gi�n tiếp (euthanasie indirecte) l� sự điều trị bằng thuốc giảm đau loại morphine, nhằm giảm đau cho bệnh nh�n, nhưng c� thể đưa tới c�i chết do tai biến suy giảm h� hấp. Thật ra, ai cũng biết rằng tất cả l� t�y liều thuốc, nhẹ hay nặng, m� h�nh động n�y mang t�nh chất giảm đau hay trợ tử.

Điều trị tạm thời (soins palliatifs) l� điều trị kh�ng nhằm khỏi bệnh, m� nhằm thuy�n giảm sự đau đớn của người bệnh, về thể x�c cũng như tinh thần.

Điều trị tới c�ng (acharnement th�rapeutique, c�n gọi l� bướng bỉnh v� l�, obstination d�raisonnable) l� điều trị bằng mọi c�ch, nhằm k�o d�i cuộc sống, tuy biết rằng bệnh nh�n ở trong t�nh trạng cuối đời.

T�nh trạng thực vật (�tat v�g�tatif) l� một thực thể y khoa xuất hiện từ những năm 1960-70, do những bước tiến của c�c phương ph�p hồi sinh (b). Đ� l� một trong những h�nh th�i tiến ho� của coma, sau khi n�o bị chấn thương nặng hoặc thiếu oxy. Người bệnh c� vẻ tỉnh, mở mắt, nhưng kh�ng c� hoạt động � thức n�o v� ho�n to�n phụ thuộc sự điều dưỡng trong đời sống h�ng ng�y. Sau một thời gian khoảng một năm, t�nh trạng c� thể gọi l� thực vật mạn t�nh (�tat v�g�tatif chronique, persistent vegetative state), kh�ng c�n hi vọng đảo ngược lại, với những biến chứng xẩy ra do liệt giường l�u ng�y. Đ� l� t�nh trạng của Terri Schiavo (b), k�o d�i trong 15 năm trời v� mới kết th�c gần đ�y.
 

Lịch sử của sự h�nh th�nh kh�i niệm trợ tử

H�nh động trợ tử chắc chắn đ� c� từ l�u, nhưng kh�i niệm trợ tử v� những tranh luận chung quanh kh�i niệm n�y mới xuất hiện từ khoảng hai thế kỷ nay tại T�y phương.

Người chống đối trợ tử đầu ti�n ch�nh l� Hippocrate (tk V - IV trước CN), vị tổ của ng�nh y học T�y phương, ngược lại với quan điểm của đa số thầy thuốc Hy Lạp thời bấy giờ. Trong lời tuy�n thệ, �ng k�u gọi người thầy thuốc " kh�ng bao giờ cho ai một liều thuốc độc, d� người đ� y�u cầu, v� kh�ng bao giờ gợi � về điều đ� ". V�o thời đại Trung Cổ, th�i độ chống trợ tử trở th�nh đa số, v� t�nh trạng n�y tiếp diễn tới thế kỷ thứ XIX, mặc d� c� v�i người như Sir Thomas More (tk XVI) v� Francis Bacon (tk XVII) l�n tiếng chủ trương h�nh động trợ tử bởi c�c nh� thầy thuốc. Francis Bacon l� người đầu ti�n d�ng chữ euthanasia, trong một cuốn s�ch in năm 1623. �ng viết : " Phận sự của người thầy thuốc kh�ng phải chỉ l� chữ�a khỏi bệnh tật, m� c�n l�m vơi dịu những khổ đau do bệnh tật g�y n�n. V� kh�ng phải chỉ l�m vơi dịu khổ đau v� khỏi bệnh, m� c�n đem lại cho bệnh nh�n, khi kh�ng c�n hi vọng sống s�t, một c�i chết �m dịu v� an l�nh. Trợ tử như vậy l� một phần kh�ng nhỏ của hạnh ph�c ".

Vấn đề trợ tử lại đặ�t l�n v�o thế kỷ thứ XIX, với sự xuất hiện của g�y m� v� thuốc morphine. Cường độ của c�c cuộc tranh luận n�y t�y thuộc ở bối cảnh lịch sử, x� hội, văn h�a của mỗi địa phương. C�c nước Anh, Hoa Kỳ, Đức v� Ho� Lan l� những nơi m� c�c cuộc tranh luận về trợ tử xẩy ra s�i nổi nhất.

V�o khoảng cuối thế kỷ thứ XIX, tại nước Anh, Hoa Kỳ đ� c� nhiều b�i b�o y học v� luật ph�p đề cập tới vấn đề trợ tử, v� đặc biệt Samuel Williams tại Birmingham năm 1870 đ� g�y ảnh hưởng lớn trong dư luận bằng c�ch tr�nh bầy � định của �ng d�ng �ther v� chloroforme để chấm dứt cuộc sống của bệnh nh�n. Năm 1906, một dự �n đạo luật nhằm hợp ph�p ho� trợ tử tại tiểu bang Ohio bị b�c bỏ do gặp nhiều phản đối.

Năm 1920, một b�c sĩ v� một luật sư Đức, t�n l� Hoche v� Binding, đồng xuất bản một cuốn s�ch tr�nh bầy quan điểm sau : một số bệnh nh�n bị chứng nan y, bệnh t�m thần v� trẻ con dị dạng, sống những cuộc sống " kh�ng đ�ng sống ", v� đem lại c�i chết cho họ l� một lối điều trị nh�n đạo, ph� hợp với y đức. T�c giả cũng nhấn mạnh tới g�nh nặng kinh tế phải trả để k�o d�i cuộc sống của những bệnh nh�n đ�. Quan điểm của Hoche v� Binding sẽ c� ảnh hưởng lớn tr�n tư tưởng Đức sau n�y v� được Đức quốc x� Nazi �p dụng một c�ch triệt để, đặc biệt trong chương tr�nh " trợ tử T4 ".

Năm 1931, b�c sĩ Killick Millard đề nghị trước Hội đo�n Sĩ quan Y khoa Anh một đạo luật hợp ph�p ho� trợ tử, v� từ đ�, c�c hội đo�n y sĩ ủng hộ trợ tử được th�nh lập, c�c b�i của c�c chứng nh�n về h�nh động trợ tử, c�ng những y�u cầu trợ tử của bệnh nh�n được đăng tải trong b�o ch�. Năm 1936, một dự �n đạo luật nhằm hợp ph�p ho� trợ tử được đưa ra trước Nghị viện Anh, v� bị lật đổ bởi 35 phiếu chống 14.

Sự b�c bỏ dự �n đ�, c�ng với sự b�ng nổ của Đệ nhị thế chiến, v� sự kh�m ph� sau n�y của c�c trại tập trung Nazi với sự cộng t�c của c�c thầy thuốc Đức trong c�ng cuộc diệt chủng, đ� l�m vấn đề trợ tử t�n lụi dần, tuy rằng vẫn c�n �m ỉ.

Khoảng cuối những năm 50, tranh luận về trợ tử lại trở lại, dưới kh�a cạnh ph�p l�. Năm 1969, một dự �n định luật nhằm hợp ph�p ho� trợ tử lại được đưa ra trước Nghị viện Anh, v� cũng lại bị lật đổ bởi 61 phiếu chống 41.

Tại H�a Lan, năm 1970 xẩy ra vụ �n Geertruida Postma, một người thầy thuốc đ� bị truy tố về tội giết người v� cố � ti�m cho một bệnh nh�n bị liệt, c�m v� điếc đ� nhiều lần y�u cầu �ng l�m việc đ�, một liều thuốc morphine nặng l�m người đ� qua đời. Trong bản �n rất nhẹ (�ng chỉ bị ở t� một tuần, v� quản th�c tại gia một năm), quan t�a cho biết trong những điều kiện n�o một trường hợp trợ tử c� thể chấp nhận được. Tiếp theo đ�, năm 1973, Hội đo�n Y sĩ H�a Lan tuy�n bố rằng trợ tử vẫn được coi l� bất hợp ph�p, nhưng người thầy thuốc c� thể d�ng được để l�m vơi sự khổ đau của bệnh nh�n, " trong trường hợp bất khả kh�ng ", nghĩa l� khi người thầy thuốc ở trong t�nh trạng m�u thuẫn giữa một đằng bổn phận bảo vệ sự sống, v� một đằng bổn phận l�m giảm sự đau đớn của bệnh nh�n.

Trong những năm 80, nhiều trường hợp trợ tử đ� bị truy tố trước ph�p luật, v� dần dần x� hội H�a Lan đ� tiến tới ủng hộ trợ tử. Một sự thỏa thuận ngầm xuất hiện về sự cho ph�p trợ tử v� kh�ng bị ph�p luật truy tố, nếu hội đủ ba điều kiện sau :

1) Sự y�u cầu trợ tử phải tới từ bệnh nh�n, v� được lặp lại nhiều lần, một c�ch c� � thức v� tự do.

2) Bệnh nh�n phải ở trong t�nh trạng v� c�ng đau đớn, kh�ng c� phương ph�p n�o l�m thuy�n giảm, ngo�i c�i chết.

3) Người thầy thuốc phải tham khảo � kiến một thầy thuốc kh�c, v� người đ� cũng phải xem trợ tử như l� một giải ph�p c� thể chấp nhận được.

Sau c�ng t�c của nhiều ủy ban v� nhiều dự �n đạo luật, Nghị viện H�a Lan ban ra năm 1993 một đạo luật miễn truy tố ph�p luật c�c thầy thuốc trợ tử với điều kiện l� hội đủ ba yếu tố tr�n v� b�o c�o những trường hợp trợ tử.

Tại Hoa Kỳ, năm 1988, trong tờ b�o y khoa JAMA c� đăng một b�i tựa l� " It?s over, Debbie "(Xong rồi, Debbie), thuật một c�u chuyện xẩy ra tại khoa phụ sản một bệnh viện. Người nội tr� trực đ�m bị gọi tới v� một thiếu phụ 20 tuổi t�n l� Debbie đang kh� thở. C� ta bị ung thư buồng trứng tới giai đoạn cuối c�ng, điều trị h�a học kh�ng hiệu quả. C� chỉ c�n c� 40 k�, từ hai ng�y kh�ng ăn uống được g�, đ�i mắt hốc h�c, tuyệt vọng, n�n mửa thốc th�o v� hơi thở rất kh� khăn. B�n cạnh c�, người mẹ cầm tay c�, như mất hồn. Debbie th� th�o với người nội tr� :" Th�i, cho xong đi ". Anh đi lấy một ống ti�m với 20 mg morphine, v� n�i với người mẹ cầm tay c� v� ch�c c� ngủ ngon, v� anh sắp cho c� một liều thuốc để c� nghỉ y�n. N�t mặt c� từ từ thư d�n, kh�ng c�n cau l�n v� đau đớn, hơi thở điều ho� v� yếu dần, v� 4 ph�t sau Debbie tr�t hơi thở cuối c�ng. Trong �nh mắt người mẹ, vẻ biết ơn hiện l�n r� rệt. B�i tường thuật n�y đ� g�y n�n nhiều phản ứng v� l�m sống dậy những tranh luận về trợ tử tại nước Anh v� Hoa Kỳ, với những dự �n đạo luật hợp ph�p ho� trợ tử tại c�c bang Washington, Californie v� một số bang kh�c.
 

Cuộc tranh luận về trợ tử tại c�c nước T�y phương hiện nay

Cuộc tranh luận về trợ tử tại c�c nước T�y phương vẫn chưa được kết th�c, v� sự tranh chấp giữa hai phe ủng hộ v� chống đối trợ tử hiện đang mang mầu sắc của sự tranh chấp giữa hai khuynh hướng đ�i v� chống sự hợp ph�p h�a (l�galiser), hay đ�ng hơn ra luật (l�gif�rer) về trợ tử.

Những người chống đối trợ tử, v� chống đối hợp ph�p h�a trợ tử, thường đưa ra những luận cứ như sau :

- nhiệm vụ của người thầy thuốc l� bảo vệ sự sống chứ kh�ng phải l� ti�u diệt sự sống. Theo điều 38 của Luật Y đức (Code de D�ontologie), người thầy thuốc kh�ng c� quyền cố t�nh g�y n�n c�i chết;

- những trường hợp y�u cầu trợ tử thực sự rất hiếm hoi, theo kinh nghiệm của c�c thầy thuốc v� điều dưỡng tr�ng nom c�c bệnh nh�n v�o giai đoạn cuối đời;

- thay v� trợ tử th� phải cải tiến sự điều trị tạm thời (soins palliatifs) v� đem lại cho bệnh nh�n những điều kiện cuối đời an l�nh nhất, về thể x�c cũng như tinh thần;

- hợp ph�p h�a trợ tử c� thể đưa tới những sự lạm dụng, qu� trớn, trơn tuột (pente glissante, slippery slope) qua những trường hợp trợ tử kh�ng t�y � bệnh nh�n, nhưng t�y � thầy thuốc, điều dưỡng v� gia đ�nh, hoặc trợ tử những bệnh nh�n yếu đuối, t�n tật nhất. Trong khoảng hai chục năm gần đ�y đ� c� nhiều vụ �n li�n quan tới trợ tử, tại c�c nước �u ch�u v� Mỹ ch�u, với những trường hợp g�y chấn động như : BS Jack Kevorkian, mệnh danh " BS tự tử ", đ� nh�n nhận đưa 130 bệnh nh�n qua thế giới b�n kia, trong 10 năm h�nh ghề, trước khi bị v�o t�; tại nước �o, hai c� phụ t� điều dưỡng v� đồng phạm, mệnh danh l� " 4 thi�n thần của sự chết ", đ� bị kết �n t� chung th�n v� đ� giết hoặc t�m c�ch giết 42 bệnh nh�n bằng c�c phương ph�p d� man, v� gần đ�y hơn năm 1998, c� y t� Christine Mal�vre đ� bị kết �n 12 năm cấm cố� v� phạt bồi thường 160000 euros v� đ� cố t�nh g�y n�n c�i chết của 7 bệnh nh�n tại bệnh viện Mantes la Jolie;

- cuối c�ng, hợp ph�p h�a trợ tử c� thể g�y tổn hại cho uy t�n của y khoa v� sự tin cậy của bệnh nh�n đối với người thầy thuốc.

Mặt kh�c, những người ủng hộ trợ tử, v� chủ trương hợp ph�p h�a trợ tử, đưa ra một số luận cứ kh�c, kh�ng hẳn l� ngược lại :

- nhiệm vụ của người thầy thuốc l� " trong mọi trường hợp, phải cố gắng l�m giảm sự đau đớn của bệnh nh�n, n�ng đỡ tinh thần v� tr�nh mọi bướng bỉnh v� l� về thăm d� v� điều trị " (điều 37 của Luật Y đức);

- d� điều trị tạm thời được ph�t triển tới đ�u chăng nữa (v� c�n l�u mới c� đủ phương tiện kinh tế để ph�t triển c�c đơn vị điều trị tạm thời - phải nhớ rằng mỗi bệnh nh�n trong đơn vị n�y cần đến 4 người điều dưỡng-), cũng vẫn sẽ c�n nhiều trường hợp c� nhu cầu trợ tử;

- với những bước tiến của y học, những đổi thay của x� hội, số bệnh nh�n qua đời tại bệnh viện mỗi ng�y một gia tăng (70%), v� c�c c�ng tr�nh nghi�n cứu gần đ�y cho biết số tử vong trợ gi�p bởi y khoa (d�c�s m�dicalement assist�s) rất cao : trong hai c�ng tr�nh nghi�n cứu (Lancet 02/08/03) tr�n 20000 ca tử vong tại c�c nước �u ch�u, tỷ lệ chết trợ gi�p bởi y khoa đi từ 23% (Y�) tới 51% (Thụy Sĩ). Tỷ lệ d�ng chế phẩm loại thuốc phiện (opiac�s) nhằm giảm đau nhưng c� thể đưa tới tử vong rất cao, từ 19 tới 26%. Tại H�a Lan, 57% thầy thuốc c�ng nhận đ� �t ra một lần trong đời c� h�nh động trợ tử hoặc gi�p bệnh nh�n tự tử. Tại Ph�p, 50 % bệnh nh�n qua đời tại ph�ng hồi sức l� do ngừng điều trị, khi c�c phương ph�p điều trị trở th�nh v� �ch. V�, theo Bộ trưởng Y tế Douste-Blazy, mỗi năm c� khoảng 150000 ca ngừng m�y h� hấp quyết định ngo�i khu�n khổ luật ph�p. Như vậy, tiếp tục chối c�i trợ tử trong khi h�nh động trợ tử vẫn thường xuy�n xảy ra l� một th�i độ giả dối, đạo đức giả, kh�ng th�ch hợp với hiện trạng x� hội.

- hợp ph�p h�a trợ tử, nếu được qui định một c�ch chặt chẽ, sẽ kh�ng l�m tăng những trường hợp " trợ tử " giả hiệu, tức l� những trường hợp giết người bệnh một c�ch t�y tiện; tr�i lại, c� thể ph�n biệt một c�ch r� r�ng hơn hai hiện tượng với những động cơ ho�n to�n kh�c nhau n�y.

Vấn đề c�n phức tạp hơn nữa khi một số người cho rằng kh�ng c� sự kh�c biệt giữa trợ tử t�ch cực, ngừng điều trị, gi�p tự tử v� giảm đau cuối đời, v� theo họ � muốn v� kết quả cũng như nhau, tuy rằng c� kh�c trong h�nh thức. Một số kh�c th� lại cho rằng những trường hợp đ� ho�n to�n kh�c nhau : trợ tử l� cố � g�y c�i chết, trong khi ngừng điều trị chỉ l� để c�i chết tới một c�ch tự nhi�n ; v� v� vậy họ đồng � với ngừng điều trị m� kh�ng đồng � với trợ tử.

Trong hai cuộc thăm d� dư luận th�ng 3/01 tại Ph�p bởi cơ quan SOFRES v� th�ng 12/02 bởi cơ quan IFOP, từ 86 tới 88 % d�n ch�ng đồng � với trợ tử, 33 % một c�ch tuyệt đối v� 55 % trong một số trường hợp, cho những người bị bệnh kh�ng thể chịu đựng nổi v� v� phương cứu chữa.

 Luật ph�p về trợ tử hiện nay tr�n thế giới

Hiện nay, chỉ c� 3 nước tại T�y phương c� đạo luật kh�ng phạt tội (d�p�nalisation) trợ tử v� trợ gi�p tự tử bằng y khoa : nước H�a Lan, ban năm 2001, mở rộng v� bổ t�c đạo luật 1993 v� 1994, kh�ng phạt tội trợ tử v� trợ gi�p tự tử bằng y khoa; nước Bỉ , ban năm 2002, kh�ng phạt tội trợ tử; v� tiểu bang Oregon (Hoa Kỳ), ban năm 1994, v� được tiếp tục bởi trưng cầu d�n � năm 1997, kh�ng phạt tội trợ gi�p tự tử bằng y khoa trong giai đoạn cuối đời (c).

Tại Ph�p, năm 2000, Ủy Ban Tư vấn Quốc gia Đạo đức về Sinh học v� Y học (Comit� Consultatif National d?Ethique sur les Sciences de la Vie et la Sant�) đưa ra một b�o c�o t�n l� " Cuối đời, ngừng sống v� trợ tử ", y�u cầu sự khoan hồng ph�p luật cho những người phạm tội trợ tử, một loại " trợ tử ngoại lệ " (euthanasie d'exception), trong những t�nh huống đặc biệt đau đớn của bệnh nh�n kh�ng thể chữa chạy được, với sự thỏa thuận của gia đ�nh v� sự quyết định tập thể của � k�p y khoa.

V�o th�ng 11/04, trước sự s�i động dư luận sau vụ �n chung quanh c�i chết của Vincent Humbert th�ng 9/03, một dự �n đạo luật về cuối đời đ� được thảo luận v� th�ng qua tại Quốc Hội Ph�p, v� được ph� chuẩn bởi Thượng Nghị viện ng�y 13/04/05 vừa qua. Đạo luật n�y cho ph�p bệnh nh�n, bị bệnh nặng kh�ng chữa khỏi được, c� quyền từ chối điều trị; cho ph�p người thầy thuốc ngừng �p dụng những phương ph�p điều trị v� �ch v� qu� đ�ng, v� l�m giảm sự đau đớn của bệnh nh�n v�o giai đoạn cuối, bằng c�ch d�ng thuốc giảm đau c� thể thu ngắn lại cuộc đời, với điều kiện th�ng tin cho bệnh nh�n biết r�; nh�n nhận gi� trị của sự quyết định trước của một bệnh nh�n khi người đ� từ chối điều trị v�o giai đoạn cuối c�ng. Thật ra, đạo luật n�y mới thiết lập một quyền " để chết " (laisser mourir) người bệnh nặng v�o l�c cuối đời, nhưng vẫn chưa cho ph�p " g�y chết " (faire mourir).

N�i chung, tr�n thế giới hiện nay c� một sự tiến h�a r� rệt về chiều hướng từ chối v� ngừng điều trị đến c�ng (trợ tử thụ động), cho ph�p giảm đau cuối đời (trợ tử gi�n tiếp), v� trợ gi�p tự tử bằng y khoa. Nhưng đa số c�c nước vẫn chưa cho ph�p trợ tử t�ch cực, chưa hợp ph�p h�a trợ tử.

Trong tương lai, vấn đề chỉ c� thể giải quyết được khi h�nh động trợ tử được ch�nh thức quy định theo luật ph�p cũng như đ� l�m cho việc ph� thai, nghĩa l� được chấp thuận trong một số trường hợp đặc biệt, với sự y�u cầu của bệnh nh�n v� gia đ�nh, với sự hội chẩn của một Uỷ ban Đạo đức (Comit� d?�thique) c� mặt trong mỗi cơ quan, bệnh viện, để quyết định trợ tử kh�ng trở th�nh một g�nh nặng lương t�m nằm tr�n vai của một c� nh�n.
   

Ghi ch�:

(a) Sau một tai nạn xe cộ ng�y 24/9/00 v� 9 th�ng coma, Vincent Humbert, 21 tuổi, bị liệt tứ chi, m� v� c�m, chỉ c� thể cử động ng�n tay c�i để truyền th�ng. Th�ng 12/02, anh viết một l� thư cho Tổng thống Chirac, xin �ng cho ph�p được quyền chết. Điều n�y bị từ chối. Ng�y 24/9/03, đ�ng ba năm sau tai nạn, nghe lời cầu xin của anh, mẹ anh bơm v�o ống dẫn dinh dưỡng dạ dầy một liều thuốc pentobarbital, nhưng anh kh�ng chết m� rơi v�o t�nh trạng coma s�u. H�m sau, cuốn s�ch anh viết được ra mắt với tựa đề " T�i xin �ng được quyền chết ", trong đ� anh viết : " Chắc chắn sẽ c� những người rất buồn khi được biết t�i kh�ng c�n nữa. Nhưng họ lầm, t�i rất l� sung sướng khi ra đi. C�i chết thật l� đẹp khi được mong ước v� cuối c�ng tới sau bao nhi�u th�ng đợi chờ ". Ng�y 27/9/03, anh qua đời sau khi b�c sĩ Chaussoy, c�ng � k�p điều dưỡng ph�ng hồi sức tại Trung t�m Nắng biển Berck, quyết định ngừng m�y h� hấp v� ti�m cho anh một liều chlorure de potassium. Mẹ anh v� b�c sĩ Chaussoy bị ph�p luật truy tố về tội " d�ng thuốc độc với mưu t�nh " v� c� thể bị xử �n tới 5 năm t� v� t� chung th�n.

b) Terri (Theresa Marie) Schiavo, một thiếu phụ 38 tuổi, ở trong trạng th�i thực vật k�o d�i (PVS, persistent vegetative state) sau khi n�o bị thiếu oxy do tim ngừng đập năm 1990 (v� giảm potassium trong m�u sau chế độ ăn uống giầu chất đạm để xuống c�n). T�nh trạng l�m s�ng n�y được mi�u tả lần đầu ti�n năm 1972 bởi hai nh� thần kinh học Bryan Jennett v� Fred Plums, xuất hiện sau khi vỏ n�o bị ph� hủy bởi chấn thương hoặc thiếu oxy nặng, l�m mất những chức năng hiểu biết, cảm nhận, n�i năng, v� cử động một c�ch � thức. Người bệnh c� thể mở mắt, c� những cử động tự động, k�u r�n hay giật m�nh khi bị k�ch th�ch, nhưng đ� chỉ l� những phản xạ tự nhi�n. Điện n�o đồ (EEG) kh�ng bằng phẳng, nhưng c� những l�n s�ng chậm v� kh�ng b�nh thường. Tr�n CT-Scan, vỏ n�o bị teo mỏng v� thay thế bằng dịch n�o. Sau một thời gian c�ng lắm l� một năm, người ta c� thể khẳng định rằng t�nh trạng thực vật k�o d�i n�y v� sẽ kh�ng thể đảo ngược lại, v� người bệnh ho�n to�n phụ thuộc v�o sự dinh dưỡng bằng ống dẫn dạ dầy v� c�c phương ph�p điều dưỡng kh�c. Ph� tổn của sự điều dưỡng n�y ước lượng khoảng 100000 Mỹ kim mỗi năm. Terri Schiavo đ� được kh�m x�t bởi 18 nh� thần kinh học, v� tất cả đều đi tới kết luận đ�. Michael, chồng v� gi�m hộ hợp ph�p của b�, y�u cầu ngừng dinh dưỡng b� bằng ống dẫn dạ dầy, bởi v� theo �ng " b� đ� tỏ � khi c�n sống kh�ng bao giờ chấp thuận sống trong t�nh trạng thực vật đ� ", trong khi Bob v� Mary Schindler, bố mẹ b�, lại cho rằng " ngừng dinh dưỡng c� nghĩa l� giết b� ". Trường hợp của b� trở n�n trung t�m điểm của một cuộc chiến tranh cho " quyền được chết " tại Hoa Kỳ. Ng�y 15/10/03, T�a �n Florida cho ph�p ngừng dinh dưỡng bằng ống dẫn dạ dầy, nhưng s�u ng�y sau, ống dẫn lại được để lại, do " đạo luật Terri " được bầu bởi c�c d�n biểu Florida. Th�ng 10/04, To� �n Tối cao Florida x�t xử " đạo luật Terri " kh�ng hợp với hiến ph�p, n�n Tổng đốc Jeb Bush k�u gọi tới To� �n Tối cao li�n bang, nhưng lời k�u gọi n�y bị b�c bỏ. Ng�y 18/3/05 T�a �n Florida quyết định cho r�t ống dẫn dạ dầy trở lại (lần thứ ba, từ năm 2001). Bố mẹ b� chống đối lại điều đ� v� k�u gọi tới sự can thiệp của luật ph�p li�n bang. Muốn như vậy, phải c� một đạo luật li�n bang đặc biệt, khẩn cấp bầu bởi Nghị viện, v� k� bởi tổng thống G.W. Bush ng�y 24/3/05, sau khi �ng l�n tiếng k�u gọi " mọi người n�n t�n trọng sự sống ". Cuối c�ng, To� �n Tối cao Mỹ vẫn quyết định kh�ng can thiệp v�o luật ph�p tiểu bang Florida, v� Terri Schiavo đ� từ trần ng�y 31/3/05, gần hai tuần sau khi ngừng dinh dưỡng.

c) Tại cả ba nơi, điều kiện rất nghi�m ngặt. Trong mọi trường hợp, người thầy thuốc phải hỏi � kiến v� được sự chấp thuận của một đồng nghiệp, v� bệnh nh�n phải " ở tuổi th�nh ni�n, c� khả năng v� � thức, ở trong một t�nh trạng y tế kh�ng lối tho�t, đau đớn về thể x�c v� tinh thần một c�ch li�n tục v� kh�ng chịu đựng nổi, v� y�u cầu c�i chết một c�ch tự nguyện, suy t�nh v� kh�ng bị �p lực b�n ngo�i ". Tại H�a Lan v� Bỉ, người thầy thuốc phải l�m một bản b�o c�o cho một Ủy ban th�ch hợp gồm b�c sĩ, luật sư v� chuy�n vi�n về sinh đạo đức. Tại Oregon, hi vọng sống s�t kh�ng được qu� 6 th�ng, phải c� sự y�u cầu 3 lần của bệnh nh�n, sự đau đớn phải được theo d�i, v� bệnh nh�n phải tự m�nh uống liều thuốc do người thầy thuốc k� toa.

Tại Thụy Sĩ, Bộ luật h�nh năm 1907 cho ph�p một người (kh�ng bắt buộc phải l� thầy thuốc) gi�p người kh�c tự tử một c�ch kh�ng vụ lợi, kh�ng �ch kỷ, m� kh�ng bị truy tố trước ph�p luật.

Tại Đan Mạch, luật ph�p cho ph�p người bị bệnh kh�ng chữa khỏi được tự m�nh quyết định ngừng điều trị, v� từ 1992, mỗi người c� thể để lại một " di ch�c y khoa " m� c�c thầy thuốc phải t�n trọng.

Tại Thụy Điển, trợ gi�p tự tử l� một tội kh�ng bị phạt. Một người thầy thuốc c� thể, trong trường hợp c�ng cực, tắt m�y h� hấp.

Tại T�y Ban Nha, từ 1995, trợ tử v� trợ gi�p tự tử kh�ng c�n bị xem l� giết người.

Tại �c, một đạo luật hợp ph�p h�a trợ tử được bầu năm 1996 bởi Nghị viện miền Bắc, nhưng bị hủy bỏ v�i th�ng sau ở mức độ li�n bang.

Tại ch�u Mỹ La tinh, năm 1997 To� �n Hiến ph�p Colombie đ� chấp nhận trợ tử cho những bệnh nh�n tới giai đoạn cuối đời, đ�i hỏi c�i chết một c�ch dứt kho�t.

Tại Trung quốc, từ 1998, ch�nh phủ cho ph�p c�c bệnh viện trợ tử cho c�c người bị bệnh kh�ng chữa khỏi được khi tới giai đoạn cuối đời.